60 lat temu, w nocy z 18 na 19 marca 1965 r. runęła część wieży wieluńskiego ratusza. Są osoby, które ten dzień pamiętają doskonale, i to właśnie dzięki nim przypominamy ten fakt.
Byłem małym chłopcem, ale ten dzień pamiętam doskonale. Warto o tym pamiętać, bo ta brama i wieża to symbole naszego miasta – mówi nam mieszkaniec Wielunia, nasz słuchacz.
19 marca 1965 roku podczas prowadzenia zabezpieczających prac konserwatorskich runęła zabytkowa wieża ratuszowa – dawna brama krakowska. W latach 1966 – 1970 ponownie odbudowana. W grudniu 1996 r. zainstalowano przy zegarze mechanizm do odgrywania hejnału miejskiego – czytamy w Leksykonie Miasta Wielunia autorstwa prof. Tadeusza Olejnika.
Brama Krakowska to jedyna zachowana do dziś brama miejska. Zbudowana w XIV w. u wylotu traktu do Krakowa i w kierunku pobliskiej wsi Ruda, stąd druga nazwa – Brama Rudzka. W 2. poł. XV lub w XVI w. bramę nadbudowano o jedną kondygnację. W 1587 r. przy okazji modernizacji fortyfikacji przeprowadzono jej remont, a w 1591 r. przebudowę. W latach późniejszych niszczona podczas potopu szwedzkiego i wojny północnej, popadała w ruinę.
Brama zbudowana została na planie kwadratu, nadbudowana dwiema ośmiobocznymi kondygnacjami, przy czym ta wyższa jest węższa. Pierwsza ośmioboczna kondygnacja, zwieńczona gzymsami i rzędem arkadowych blend posiada osiem rozglifionych okienek. Od wschodu wzmocniona jest potężnymi skarpami.
Budowla szczęśliwie nie podzieliła losu pozostałych bram miejskich i przetrwała do naszych czasów, gdyż na początku XIX w. rozebrano ratusz miejski, zaś nową budowlę postanowiono dobudować do Bramy Krakowskiej wykorzystując ją jako wieżę ratuszową. Zamiar ten zrealizowano w 1842 r. z inicjatywy komisarza obwodu wieluńskiego Fryderyka Augusta Goleńskiego, budując późnoklasycystyczny ratusz według projektu Henryka Marconiego i Piotra Wetzlicha, którego wykonawstwo powierzono Franciszkowi Adamkowi. Jest to piętrowy budynek na rzucie prostokąta, kondygnacje rozdziela gzyms kordonowy, ściany wieńczy charakterystyczny klasycystyczny gzyms z ząbkowaniem. Fasada pierwszego piętra zdobiona jest boniowaniem. Oznaczało to jednocześnie zamknięcie przejazdu przez bramę. Do wybuchu I wojny światowej w części pomieszczeń ratusza znajdowało się więzienie.
W okresie międzywojennym trębacze grali z wieży ratuszowej hejnał miejski, początkowo była nim Rota, później obok niej była grana pieśń religijna Wszystkie nasze dzienne sprawy. 1 września 1939 r. ratusz był jednym z celów ataku niemieckiego lotnictwa, szczęśliwie zrzucona bomba, przebiwszy dach, zaczepiła się o więźbę dachową i nie eksplodowała. Podczas okupacji oprócz władz miasta miał tu swoją siedzibę posterunek hitlerowskiej żandarmerii, a w wyższych kondygnacjach wieży mieścił się areszt śledczy (Polizeigefaengnis). Na wieży w 1940 r. umieszczono zegar ze zburzonego kościoła farnego.
Po wojnie ratusz stał się siedzibą Miejskiej Rady Narodowej. W latach 1956-62 powrócono do tradycji odgrywania Roty, od 1975 r. odgrywany jest nowy hejnał wieluński oparty na motywach melodii ludowej z ziemi wieluńskiej. W latach 60. postanowiono poddać ratusz z wieżą (podobnie jak i inne wieluńskie zabytki) pracom konserwatorskim. Niestety, w czasie tych prac w nocy z 18 na 19 marca 1965 r. runęła górna cześć wieży. Została ona zrekonstruowana od podstaw w latach 1969-75, częściowo z kamienia wapiennego, częściowo z cegły. W czasie prac konserwatorskich odsłonięto gotycki ostrołukowy portal nad wjazdem, również zrekonstruowany. Dziś ratusz pełni dalej swoją funkcję.
Dodać należy, iż prawdopodobnie to właśnie Brama Krakowska znajduje się w herbie Wielunia, stanowiąc tym samym symbol miasta.
